Lubbe Klaassen (1795-1837)

In de geschiedenis van de familie Klaassen, neemt Lubbe Klaassen (1795-1837) een bijzondere plek in. Als soldaat was hij een held, hij hielp met het verslaan van Napoleon bij Waterloo. Maar waarom trouwde hij niet met de moeder van zijn zoon, die naar hem vernoemd werd? Hoe is het verder met hem afgelopen? Hij leefde maar liefst 200 jaar geleden, maar door de sporen die hij heeft achtergelaten in de archieven, weten we toch het nodige van hem. 

Lubbe Klaassen werd geboren 12 januari 1795 in Amsterdam1. Zijn ouders waren Lubbe Claassen en Anna Margaretha Smit. In de archieven zijn verder nog gegevens te vinden van twee zusters: Anna Margaretha (geboren 17932) en Anneke (geboren 17973). Vader Lubbe overleed al op 26-jarige leeftijd4, de kleine Lubbe was toen 5 jaar oud.

Het verhaal gaat verder als Lubbe bij het leger gaat. In de militaire stamboeken is te lezen dat hij al in 1808, 13 jaar oud dus, in dienst getreden is als muzikant bij het Regiment van Linie no. 8. Vervolgens neemt hij in 1809 dienst als stafmuzikant bij de marine, op het linieschip Admiraal Zoutman. Dit linieschip Admiraal Zoutman werd in 1798-1800 gebouwd op de Marinewerf te Amsterdam, was 195 voet lang en had 80 stuks geschut aan boord. Het werd in 1818 tot logementschip ingericht en in 1830 gesloopt5.

Linieschip Admiraal De Ruyter (1808)
Linieschip Admiraal De Ruyter (1808), dit schip was van dezelfde klasse als Linieschip Admiraal Zoutman (1798). Bron: Wikipedia

Na ruim drie jaar bij de marine, dient Lubbe vanaf 1813 bij het Bataljon Artillerietrein no. 2 6. De artillerietrein is de lange stapvoets rijdende stoet van wagens met zware kanonnen, munitie, takels, gereedschap, materieel voor bruggen en stellingen, afgewisseld door de op affuiten getrokken stukken. Lubbe is er trompetter. Een trompet werd gebruikt om signalen door te geven van de bevelhebbers naar de manschappen. Het Bataljon van Lubbe neemt deel aan de slag bij Waterloo.

Inschrijving stamboek Bataljon Artillerietrein no. 2, fragment
Inschrijving stamboek Bataljon Artillerietrein no. 2, fragment. Lubbe is 5 voet en 4 duim lang, heeft blond haar, blauwe ogen en een kleine kin met een kuiltje.

De Slag bij Waterloo vond plaats op 18 juni 1815 ten zuiden van Brussel. In een bloedige, tien uur durende strijd werd Napoleon met zijn Grande Armée definitief verslagen door een geallieerd leger onder aanvoering van de Hertog van Wellington. Hierbij vielen tienduizenden doden en gewonden uit heel Europa, waaronder ook Nederlanders. De prins van Oranje (de latere Koning Willem II) werd tijdens de slag geraakt door een kogel in zijn linkerarm. Als dank voor de geleverde diensten hadden de betrokkenen recht op een geldelijke beloning. De naam van Lubbe is terug te vinden in het register van Waterloo gratificaties dat bewaard is gebleven7. Hij ontving 29 gulden en 10,5 cent, het vastgestelde bedrag voor korporaals, tamboers en soldaten.

In 1817 wordt er gereorganiseerd en dan komt Lubbe als “hussaar” bij het Regiment Hussaren No. 6 terecht8. Een huzaar is een doorgaans lichtbewapende ruiter in verschillende Europese legers. Huzaren waren dus onderdeel van de cavalerie. Dit regiment werd door jonkheer Willen François Boreel opgericht in 1814 en zou later bekend worden als het Regiment Huzaren van Boreel. Door de burgers werd het regiment al snel de Blauwe Huzaren genoemd vanwege het blauwe veldtenue van die tijd. De tenues van de trompetters waren extra opvallend, vanwege hun signaalfunctie op het slagveld.

Trompetter te paard in het uniform van het Regiment Huzaren no. 6
Trompetter te paard in het uniform van het Regiment Huzaren no. 6. Bron: collectie Legermuseum Delft

Met dit regiment is Lubbe bij Haarlem gelegerd als hij Neeltje La Faille leert kennen. Hoe dit precies gegaan is is giswerk, maar een van de zussen van Neeltje is op 9 juli 1818 getrouwd met Marinus Jan Jantzen9, die onderdeel was geweest van hetzelfde Regiment Huzaren No. 6. Voor Lubbe is een huwelijk geen optie, want de overheid geeft soldaten in actieve dienst geen toestemming om te trouwen. Wel raakt Neeltje zwanger. Lubbe en Neeltje tekenen op 9 maart 1819 bij de notaris een akte van trouwbelofte10, waarin Lubbe ook het vaderschap erkent. Zijn naam wordt in de akte weergegeven als Lubertus, een verlatijnste versie van zijn doopnaam. Misschien was dat om zijn eenvoudige afkomst te verbergen, of misschien was het een kunstzinnige uiting, een soort artiestennaam. Vier dagen na het ondertekenen van de akte vertrekt het regiment naar Brussel. 

Al snel daarna, op 30 november 1819, is zijn militaire loopbaan voorbij. Hij wordt “gepasporteerd wegens ligchaamsgebreken”. Hij is dan 24 jaar oud. In de tussentijd is op 8 mei 1819 in Haarlem zijn zoon Lubertus geboren. Maar het beloofde huwelijk komt niet tot stand en voor zover we weten heeft hij geen rol gespeeld in de opvoeding van zijn zoon.

Kennelijk keert Lubbe terug naar Amsterdam. Hij trouwt er 29 november 1825 met de weduwe Antonia van der Haar11. Ze is zes jaar ouder dan Lubbe en het is haar derde huwelijk. Lubertus is dan tapper van beroep, een verkoper van bier, gedistilleerd en wijn. Antonia is zonder beroep, maar bij haar tweede huwelijk was zij winkelierster. Uit het huwelijk zijn geen kinderen bekend.

Lubbe Klaassen wordt op 7 november 1836 voor het eerst toegelaten in het Werkhuis12, met vermelding “door de policie ingezonden”: 

Amsterdam, 41 Jaar, Herv. Luthers, Huisknegt, weduwnaar van Antonia van der Haar, door de policie ingezonden

Inschrijving werkhuis
Inschrijving van Lubbe Klaassen in het werkhuis van Amsterdam, 7 november 1836

Een werkhuis was in Nederland oorspronkelijk een instelling opgericht om armoede en bedelarij het hoofd te bieden door werkeloze mensen min of meer vrijwillig aan het werk te zetten. Het Werkhuis der stad Amsterdam was sinds 1782 gevestigd in het pand bij de Plantage Muidergracht en Nieuwe Prinsengracht aan de Roeterstraat, dat nu bekend staat als het Dr. Sarphatihuis.

Dat Lubbe door de politie naar het werkhuis werd gezonden is een aanwijzing dat hij opgepakt is door de politie voor bedelarij. Op 14 januari 1837 werd hij opnieuw toegelaten13, of zijn verblijf werd verlengd, ditmaal met vermelding “vrijwillig”. Dit is een aanwijzing dat hij zonder werk was en kennelijk nergens anders terecht kon. In het stamboek staat verder vermeld dat zijn laatste woonplaats de Pijlsteeg was en zijn beroep “Huisknegt”.

In het archief van de burgerlijke stand van Amsterdam is tenslotte te vinden dat Lubbe Klaassen op 11 april 1837 overleed in het werkhuis14. Daarbij vermeldt de akte dat hij “ingevolge proces verbaal in gem. werkhuis ingetreden” is. Verder is in de akte te lezen dat hij van beroep Huisbediende was en weduwnaar van Antonia van der Haar. De aangifte is gedaan door Hendrik Julius Meentz, suppoost, en Carel Poensen, provoost van het werkhuis. Lubbe is 42 jaar oud geworden, iets ouder dan de gemiddelde levensverwachting in die tijd.

Bronnen

  1. Inschrijving doopregister: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen, archiefnummer 5001, inventarisnummer 278, folio 83, Evangelisch-Lutherse Gemeente te Amsterdam. Zie: http://www.familie-klaassen.nl/archive/geb/17950112LubbeKlaassen.pdf
  2. Huwelijk Anna Margaretha Klaassen: Noord-Hollands Archief, BS huwelijk, reg. 1, fol. 36: https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/35514199
  3. Geboortedatum Anneke Klaassen: Stadsarchief Amsterdam, DTB dopen, archiefnummer 5001, inventarisnummer 280, pagina 4, Evangelisch-Lutherse Gemeente te Amsterdam.
  4. Overlijden Lubbe sr: Stadsarchief Amsterdam, DTB begrafenis, archiefnummer 5001, inventarisnummer 1077, folio 22, Noorder Kerk en Kerkhof.
  5. Beschrijving Linieschip Admiraal Zoutman op Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Amsterdam_(1814). Verder bevindt zich van dit schip in de collectie van het Rijksmuseum een halfmodel van de romp (http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.244088) en in de collectie van het Maritiem Museum in Rotterdam een perspectieftekening (https://www.maritiemdigitaal.nl/index.cfm?event=search.getdetail&id=100197283).
  6. Inschrijving stamboek: Nationaal Archief, Den Haag, Stamboek Bataljon Artillerietrein no. 2, p.112, inschrijvingsnummer 672, geraadpleegd op FamilySearch. Vermelding als Lubbe Klaassen.
  7. Waterloo gratificaties: Archief Gemeente Amsterdam, archiefnummer 355, inventarisnummer 714, volgnummer 1776. Vermelding als Lubben Klaassen, trompetter.
  8. Inschrijving stamboek: Nationaal Archief, Den Haag, Stamboek Regement Hussaren no. 6, inschrijvingsnummer 1536, geraadpleegd op FamilySearch. Vermelding als Lubben Klaazen.
  9. Informatie over Marinus Jan Jantzen op website Fer Jantzen: http://jantzen.nl/fer/Parenteel%20van%20Andreas%20Jantzen.HTM#44
  10. Akte van trouwbelofte en erkenning: Noord-Hollands archief, archiefnummer 1617, (89 – Willem Arnoldus Haselaar,) inventarisnummer 1703, aktenummer 47, pagina 127/128/129. Achtergrondinformatie en transcriptie: https://www.familie-klaassen.nl/archive/bron/Aktevantrouwbelofteenerkenning18190309.pdf
  11. Huwelijk met Antonia van der Haar: https://www.wiewaswie.nl/nl/detail/35527320. Transcriptie: https://www.familie-klaassen.nl/archive/huw/18251129LubbeKlaassen.pdf. Huwelijkse bijlagen in te zien via FamilySearch.
  12. Eerste inschrijving werkhuis, scan uit Stadsarchief Amsterdam, toegezonden door F Rademaker
  13. Stamboek werkhuis: Stadsarchief Amsterdam, archiefnummer 347, inventarisnummer 49, pagina 39
  14. Overlijdensakte: Stadsarchief Amsterdam, archiefnummer 5009, inventarisnummer 3384, pagina 158

Gallerij